حركت مهمترين نشانه حيات انسان است . هر جا زندگي وجود دارد ، حركت نيز وجود دارد . زندگي بدون آن قابل تصور نيست. حركت در حيات انسان ، بيش از تولد آغاز و تا پايان حيات او ادامه دارد.
انسان در نخستين سالهاي حيات خود ، تنها از طريق پديده حركت است كه مي تواند خود آشنا گردد و با آن ارتباط برقرار كند. چنين ارتباطي به انسان اين فرصت را مي دهد كه در تعامل با پديده هاي محيطي از آنها ،تجربيات معني داري كسب كند . بنابراين حركت شرايطي را براي كودك فراهم مي سازد كه بر اساس آن مي تواند به اكتشاف دنياي پيرامون خود بپردازد. از طرفي كودك از ابتداي ورود به دنياي ناشناخته پيوسته در اين تلاش است كه به كمك حركت و تربيت به زندگي خوب و سالم و پرطراوت دست يابد و براي دستيابي به نشاط و تندرستي ،بايد از ورزش و بهداشت مدد جويد . براي رسيدن به چنين هدفي لازم است معلمان آگاه تربيت بدني با مطالعات گسترده به آموزش صحيح تربيت به كودكان و نوجوانان همت گمارند.(6)
به همين منظور معلمان و مربيان در صورتي مي توانند در ارتقاء سطح آمورشي شاگردان مؤثر باشد كه به دو نكته زير توجه داشته باشند :
1 تفاوت هاي فردي
2 اثر اين تفاوت ها بر يادگيري و اجراي مهارت هاي حركتي در فعاليت هاي مختلف ورزشي (19).
آنيتا .ج . هارو در كتاب طبقه بندي حيطه هاي رواني حركتي مي گويد : «توانائيهاي ادراكي در برگيرنده رفتارهاي شناختي و همچنين رفتارهاي رواني حركتي است كه شامل : تميز حس حركتي ،آگاهي از بدن ، تصور فرد از بدن خود ،رابطه بدن با اشياي موجود در فضا، تميز بصري ، تميز شنوايي ، تميز لمسي و توانائيهاي هماهنگ كننده مي باشد (35) به عقيده بسياري از محققان عملكردهاي حركتي و ادراكي غير قابل تفكيك هستند و غني نمودن تجارب حركتي معمولاً توانائيهاي فرد را ساخت بندي و درك مؤثر وقايعي را كه با آنها روبرو مي شود افزايش مي دهد. آنها همچنين معتقدند كه كاركرد مؤثر توانائيهاي ادراكي براي رشد فراگير در حيطه هاي سه گانه تربيتي ( شناختي ، عاطفي و رواني – حركتي ) ضروري است . اين توانائيها فراگير را در تعبير و تفسير محركات كمك مي كنند و باعث مي گردند كه فرد توانايي لازم جهت سازگاري با محيط پيرامون خود را بدست آورد. (35)
همچنين ج- هارو در همان كتاب ، توانائيهاي جسماني را در برگيرنده خصوصياتي نظير : قدرت عضلاني ، استقامت دستگاههاي گردش خون و تنفس ،انعطاف پذيري و چالاكي مي داند. توانائيهاي جسماني ،جهت عملكرد مؤثر و كارآمد فرد در حيطه رواني – حركتي لازم و ضروري است . اگر اين خصوصيات بطور كامل رشد و گسترش نيابند در رشد و حركت پيشرفته مهارتي فرد مانع ايجاد خواهد شد (35)
بنظر مي رسد اگر جريان رشدي كودك ، مراحل طبيعي خود را سپري ننمايد و بطور درست نيروهاي بالقوه او بالفعل در نيايند ، فرايند ادراكي او دچار اشكال شده ،بطوريكه موفقيت فرد را در تمام مراحل زندگي تحت الشعاع قرار مي دهد. پس بطور مسلم مي توان گفت كه طرح و اجراي برنامه هاي حركتي خصوصاً در مدارس درصد جدول ارزشگذاري است . به همين منظور تمامي صاحبنظران بر اهميت و ضرورت تربيت بدني در مقاطع سني پايين تأكيد نموده و علت اين تأكيد و ارزشگذاري را در خصوصيات و حساسيت سنين رشد و بويژه توجه به اين مطلب كه پايه هاي اساسي دنياي شخصيت انسان در دوران كودكي پي ريزي مي گردد ، دانسته اند . بطوريكه گزل در اين زمينه گفته است : « كودك در پنج سالگي نسخه كوچك شخص جواني است كه بعداً خواهد شد.» (19)
از طرفي كودك سالم بطور طبيعي در دوران رشد ، اندام هاي حسي شنوايي و بينيايي اش رشد و تكامل لازم را خواهند كرد ، اما در فرايند رشد متعارف ، جهت بهبودي توانائيهاي ادراكي – حركتي (هماهنگي ، تعادل ، سرعت ، دقت و قدرت ) آموزش دقيق و مناسب بايد اعمال شود.
منظور از آموزش مناست ، انجام برنامه هاي صحيح و متد اولي كه باعث شكوفايي استعدادهاي حركتي – ذهني كودك مي گردد. علاوه بر اين متخصصان ، تربيت بدني را بعنوان يكي از روش هاي مؤثر و كارساز در امر شناسايي استعدادها و رشد و شكوفايي توانائيهاي بالقوه كودكان معرفي مي نمايد.
از طرفي عوامل متعددي مانند زمينه هاي اقتصادي و اجتماعي و چگونه گذراندن دوران كودكي و نوجواني مي تواند فقر حركتي يا پرتحركي را دامن زده و طراوت و شادابي جسماني كودكان را متزلزل نمايد . بعلاوه در جند سال گذشته برنامه هاي ادراكي – حركتي در مدارس اروپا و امريكا توسعه يافته است و دانشمنداني مثل بي لس ، بريس ، اسپنجاد ، اوزرتسكي ، لينكلن ، اسلوان ، برونينكز در خصوص سنجش رشد حركتي كودكان با تكيه بر عوامل ارثي ، تحقيقتي انجام داده اند (6) ولي در خصوص اثر فعاليت بدين بر توانائيهاي ادراكي – حركتي در ايران تحقيقات اندكي صورت گرفته است . لذا محقق با آگاهي از مسايل و مشكلات موجود به بررسي تأثير فعاليت بدني بر توانائيهاي ادراكي – حركتي دانش آموزان مقطع ابتدايي مبادرت مي ورزد.
اميد است كه با انجام چنين تحقيقاتي بتوان با ارائه يك سري برنامه هاي فعاليت بدني براي دانش آموزان مقطع ابتدايي به توسعه و تكامل عاطفي ، فكري ، اجتماعي و جسماني كودكان كمك نمود.
بيان مسأله
رشد حركتي كودك در طول زندگي تغيير مي كند و همزمان با تغييرات حركتي ، ساير تغييرات رواني – اجتماعي نيز ملاحظه مي شود. بنابراين توجه به رشد و تكامل حركتي كودك در حقيقت توجه به رشد عمومي و همه جانبه كودك مي باشد . در اين بين ، توانائيهاي ادراكي – حركتي يكي از مهمترين عوامل در رشد همه جانيه كودكان و همچنين در پرورش استعدادهاي ورزشي و پيشرفت و ترقي در ورزش و تربيت بدني مي باشد .
پايه و اساس استعدادهاي حركتي ورزشي در اوايل كودكي شكل مي گيرد و بستگي زيادي به توانائيهاي ادراكي – حركتي كودكان دارد . لذا اين موضوع از اهميت بسياري برخوردار مي باشد . گرچه توانائيهاي ادراكي – حركتي با نسبت هاي متفاوتي زائيده وراثت و محيط است ولي يكي از عوامل محيطي بسيار مهم در رشد توانائيهاي ادراكي –حركتي كودكان چگونگي طي شدن سالهاي اوليه و حساس كودك مي باشد (21).
با توجه به اينكه فعاليت بدني به عنوان يكي از عوامل مهم در رشد همه جانبه كودك و ا زجمله رشد حركتي و نيز پرورش استعدادهاي ورزشي او نقش مهمي را ايفا مي كند و اين موضوع به عنوان مسئله اي كه مي تواند مورد مطالعه و تحقيق قرار بگيرد ، نظر محقق را به خود جلب كرده و لذا مسئله و مشكل اساسي در اين رساله تحقيقي ،بررسي علمي اين مورد مي باشد .لذا در اين پژوهش محقق به بررسي تأثير يكدوره فعاليت بدني منتخب شامل 10 دقيقه حركات كششي بالا تنه و پايين تنه و 20 دقيقه حركات نرمشي و اصلاحي شامل راه رفتن روي پنجه ها و پاشنه ها و طرفين پاها و دويدن به طور طبيعي و آزاد با سرعت هاي مختلف ، به پهلو و عقب دويدن ، جهيدن ، پريدن در چهار جهت ( زيگزاگ ) ، پريدن و در همان حال چرخيدن در تمام زوايا ( ْ 90 ، ْ180، ْ360 ) لي لي كردن د رجا و با حركت در چهار جهت ، در جا لي لي كردن و چرخيدن ، يورتمه رفتن با قدم هاي بلند و كوتاه ، پرتاب كردن و گرفتن توپ را بر قابليت هاي ادراكي – حركتي كه شامل تعادل ضويا ، تعادل ايستا ، هماهنگي ، قدرت ، سرعت حركت و دقت حركت است از طريق آزمون لينلكن – اوزرتسكي در بين تعدادي از دانش آموزان پسر پايه پنجم دبستان غيرانتفاعي جامي شهرستان خوي كه بصورت تصادفي انتخاب گرديده بودند پرداخته است .
اهميت و ضرورت تحقيق
حركت در واقع اولين وسيله اي است كه توسط آن كودك خود و محيط اطراف را ، درك مي كند و همواره او را با پديده يادگيري روبرو مي سازد . كودك د راين ميان با يادگيري هاي متفاوتي سروكار دارد كه شايد بخش اعظم آن را ياد مي گيري حركتي و ادراكي - حركتي تشكيل مي دهد ( ) . در اين ميان يادگيري ادراكي –حركتي يكي از مهمترين عوام لدر رشد همه جانبه كودكان و همچنين در پرورش استعدادهاي ورزشي مي باشد . گرچه توانائيهاي ادراكي – حركتي با نسبت ها يمتفاوتي زائيده وراثت و محيط است ، ولي يكي از عوامل محيطي بسيار مهم در رشد توانائيهاي ادراكي –حركتي كودكان چگونه طي شدن سالهاي اوليه و حساس زندگي كودك مي باشد .
از آنجا كه هدف برنامه هاي ادراكي - حركتي بوجود آوردن فعاليت هايي براي كودكان است تا با انجام اين فعاليت ها ، جريان رشد و تكامل توانائيهاي ضروري ( ادراكي – حركتي ) آنان بيشتر تسريع گردد . لذا اين برنامه ها بر اين اساس تأكيد دارند كه توانائيهاي ادراكي از طريق فعاليت هاي حركتي سرانجام باعث بهبود عملكرد هاي شناختي فرد در زندگي و مدرسه خواهد شد (31 ) بعلاوه در مقطع ابتدايي كه كودك ا زيك محيط كوچك ( خانواده ) به محيط بزرگتر ( مدرسه ) وارد مي شود ، رشد جسماني ، عاطفي ، شناختي و عقلاني كودكان نسبت به سالهاي بعد از سرعت بيشتري برخوردار مي باشد . به همين جهت پرداختن به فعاليت هاي حركتي بويژه برنامه ادراكي –حركتي در اين سنين از ضرورت قابل توجهي برخوردار مي باشد .
از طرفي نبود معلمان و مربيان متخصص ورزشي در دبستان ها باعث فقر حركتي در كودكان شده كه اين امر بر تضعيف مهارت هاي بنيادي و توانائيهاي ادراكي – حركتي دانش آموزان بيشتر دامن مي زند.
بعلاوه از آنجا كه تركيب دو يا چند مهارت بنيادي در كنار توانائيهاي ادراكي – حركتي مهارت ورزشي را شكل مي دهند ، چنانكه موقعيت هاي مناسبي براي رشد و توسعه اين مهارت ها در سنين كودكي ايجاد نشود يادگيري هر نوع مهارت ورزشي در سنين بالاتر با كندي و نااميدي و دلسردي انجام خواهد شد. نواقص و اشكالات حركتي به مهارت هاي پيچيده نيز منتقل شده و تكامل عملكردهاي ذهني – شناختي را هم با مشكل مواجه مي كند.
لذا ارايه يك سري برنامه هاي فعاليت بدني براي پيشبرد مهارت هاي بنيادي و توانائيهاي ادراكي – حركتي دانش آموزان كلاس پنجم تأثير دارد يا خير ؟ اگر اجراي اين برنامه ها تأثير مثبت داشته باشد پس بايد سهم عمده اي از مجموعه تلاش ها و فعاليت هاي انجام شده توسط صاحبنظران ، مسؤولان و متوليان رسمي و غيررسمي ، به تربيت بدني مدارس و روش تدريس اين مهم اختصاص داده شود و اصول كمي و كيفي برنامه هاي تربيت بدني مشخص و معلوم گشته و تربيت بدني در تمام كلاس هاي ابتدائي با جديت كامل اجرا شود تا معلمين و مربيان ورزش با استفاده از علم تربيت بدني و اجراي فعاليت بدني مناسب به كمك دانش آموزان ، بويژه دانش آموزاني كه فقر حركتي يا پرتحركي دارند شناخته و با يك برنامه مطلوب و با امكانات كافي و مناسب به اصلاح حركتي اين چنين دانش آموزاني كمك نمايند.
